بیماری سرخشکیدگی

بیماری سرخشکیدگی درختان پسته در سالهای اخیر شیوع زیادی در مناطق پسته کاری استان کرمان پیدا کرده است. اهمیت بیماری به حدی است که در پاره ای از موارد خسارات هنگفتی را به باغداران تحمیل کرده است. در مناطق پسته کاری استان کرمان کمتر باغ هایی را می توان یافت که  درگیر این عارضه نباشند. آلودگی درختان پسته به این بیماری در نواحی مختلف رفسنجان بین صفر تا ۸۵ درصد برآورد شده است. به طور متوسط ۱۷ درصد از باغهای رفسنجان مبتلا به این بیماری هستند.  این بیماری اولین بار  در مناطق مختلف استان کرمان گزارش و عامل آن Paecilomyces  variotii معرفی شد.

بررسی منابع علمی موجود نشان می دهد که تا کنون در کشورهای پسته خیز جهان روی درختان پسته بیش از ۵۳ گونه قارچ گزارش شده است که می توانند در درختان پسته سرخشکیدگی (die back )، سوختگی(blight ) یا شانکر(canker ) ایجاد کنند.

بیماری سرخشکیدگی و شانکر درختان پسته از نوع شایع در ایران از هیچ کشوری گزارش نشده است و بدبختانه شیوع فروان و سریعی در مناطق پسته کاری استان کرمان پیدا کرده است.

عامل بیماری سرخشکیدگی

  عامل این بیماری را Paecilomyces  variotii معرفی کردند. در بررسی عوامل بیماری و ارتباط آنها با میزبان سه قارچ Nattrasia mangiferae، Cytospora sp. و Paecilomyces  variotii به عنوان عوامل اصلی بیماری سرخشکیدگی درختان پسته معرفی شدند.

نشانه های بیماری

 علایم بیماری سرخشکیدگی به صورت سیاه شدن(necrosis) پوست در سر شاخه ها نمایان می شود. به تدریج ناحیه نکروزه به طرف پایین سرشاخه پیشرفت کرده و دور تا دور  سرشاخه را فرا گرفته و از آن قسمت به بالا سرشاخه ها خشک می شوند. به مرور ناحیه سیاه شده پیشروی کرده و موجب ایجاد شکاف در شاخه ها و حتی طوقه اصلی درخت می شود. قسمت های آلوده کمی فرو رفتگی دارند و به صورت نوارهای تیره ظاهر می شوند. ناحیه نکروزه در اکثر موارد سطحی است و به قسمت های عمیق چوب نمی رسد. زمانی که آلودگی  شاخه را فرا گیرد قسمت های انتهایی شاخه شامل برگها، جوانه ها، خوشه ها به صورت کامل پژمرده و چروکیده می شوند.

چرخه بیماری

شروع سیاه شدگی در اکثر موارد از محل زخم های هرس یا زخم هایی است که به صورت ناخواسته روی درخت ایجاد می شود

قارچ های ایجاد کننده بیماری  خشکیدگی سرشاخه درختان پسته به عنوان قارچهای فرصت طلب یا قارچهایی هستند که برای ایجاد آلودگی نیاز به راه  نفوذ دارند. کوچکترین زخم و آسیب روی قسمت های مختلف سرشاخه کافی است که قارچ  های عامل بیماری به پوست سرشاخه نفوذ پیدا کنند. آلودگی از طریق زخم های مکانیکی ناشی از هرس، محل تغذیه حشرات چوبخوار، محل جدا شدن خوشه از شاخه ها، ترکهای ناشی از سرما و یخبندان و آفتاب سوختگی ایجاد می شود.

قارچ های ایجاد کننده بیماری در هنگام مساعد شدن شرایط تغذیه ای و دمایی شروع به رشد و تولید مثل می کنند. کنیدیوم های رها شده از کنیدیوفور توسط حشرات، ادوات آلوده و باد قابل انتقال به شاخه های سالم هستند. اسپورهای فراوان رها شده در فضای پیرامون باغ ها به محض پیدا کردن زخم، روی آن استقرار پیدا کرده و شروع پیشروی می کنند و به تدریج موجبات گسترش بیماری و خشکیدگی سر شاخه ها می شوند.  زمستان گذرانی قارچ به صورت میسیلیوم در کانون های آلودگی واقع در شاخه ها و سر شاخه ها انجام می شود. در بهار و بمحض مساعد شدن شرایط دمایی،  فعالیت قارچ های عامل بیماری شروع می شود.

وقوع آلودگی در تمام فصول سال اتفاق می افتد اما بیشترین آلودگی در زمان هرس و برداشت محصول اتفاق می افتد. در منطقه رفسنجان فعالیت عامل بیماریزا  از  اواسط خرداد  شروع می شود در تیر و مرداد بیشترین پیشرفت را دارد و به تدریج رشد و پیشرفت بیماری در پاییز کاهش می یابد.

حرارت نقش مهمی در پیشرفت و استقرار بیماری دارد.  نشان داد که شاخه های مایه زنی شده با قارچهای ایجاد کننده بیماری که در طول روز بیشتر در معرض تابش خورشید قرار داشتند به علت وجود دمای بالاتر نسبت به شاخه هایی که در سایه بودند و یا کمتر  در معرض تابش خورشید قرار می گرفتند ، زودتر پژمرده و خشک می شدند. فعالیت قارچهای ایجاد کننده سرخشکیدگی Nattrasia mangiferae، Cytospora sp. و Paecilomyces  variotii در دماهای ۵ و ۴۳ درجه سانتی گراد متوقف می شود.

مشاهدات حاصل از مایه زنی جدایه های قارچی بیماریزا در گلخانه روی نهال ها و در شرایط باغی، روی درختان اوحدی نشان داد که قارچ  Nattrasia mangiferae  نسبت به دو قارچ دیگر(Cytospora sp. و Paecilomyces  variotii) از توانایی بیماری زایی بیشتری برخوردار است و می تواند در کمتر از دو هفته موجب خشکیدگی و شانکر شاخه های مایه زنی شده شود.

 مدیریت مبارزه با بیماری

 مشخص شده حساسیت  ارقام پسته  نسبت به بیماری سرخشکیدگی متفاوت است. پایه اهلی رقم بادامی ریز زرندی  مقاوم ترین و رقم اوحدی حساس ترین رقم نسبت به این بیماری گزارش شده است.

مشخص شده در  با غهای با تغذیه و آبیاری  مناسب و به موقع این بیماری کمتر شیوع دارد. در هر صورت در درختان شاداب و جوان بیماری کمتر اجازه نفوذ و گسترش پیدا می کند. عدم تعادل تغذیه ای به ویژه کمبود پتاسیم موجبات تشدید بیماری را فراهم می آورد. نقش پتاسیم در کاهش دادن بیماری قابل توجه است. نمونه های برگ تجزیه شده باغهای آلوده، ۸۰ درصد کمبود پتاسیم را نشان می دهند. جنبه های مدیریتی مبارزه با بیماری به صورت خلاصه عبارتند از:

-هرس شاخه های آلوده به میزان  ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر از زیر قسمت سیاه شده و سوزاندن آنها

-ریشه کنی و سوزاندن درختهای آلوده(Eradication )

-تقویت درختان با روش های به زراعی( کود دهی مناسب، آبیاری منظم)

-پرهیز از ایجاد زخم های ناخواسته روی سرشاخه ها

-ضد عفونی ادوات هرس با محلول های قارچ کش مانند بردو

-استفاده از ارقام مقاوم به عنوان پایه(بادامی ریز زرندی)