گندم را میتوان مهم ترین و پرمصرف ترین غله در سرتاسر دنیا دانست و از زمان های خیلی خیلی دور از گندم به عنوان غذا استفاده می شده است. نکته بسیار جالب در مورد گندم وجود دارد، گندم هم نوع اهلی دارد و هم نوع وحشی آن موجود است. گندن از گیاهان تک لپه ای میباشد. گندم رکورد بیشترین مساحت زمین های کشت زراعی در دست دارد. گندم دارای تجارت و بیزنس بسیار بزرگ و گسترده ای میباشد به طوریکه تجارت گندم به تنهایی از تجارت و بیزنس تمامی محصولات زراعی بزرگ تر است. طبع گندم گرم است. در سال ۲۰۱۶ گندم به بزرگترین محصول زراعی کشت شده تبدیل شد و میزان تولید گندم به حدود ۸۰۰ میلیون تن در سال رسید. سالانه طرفداران و خواستاران گندم روز به روز درحال افزایش است حالا چرا؟ وجود پروتئین به نام گلوتن به دلیل خاصیت چسبندگی بالای آن و آسان کردن فرآیند تولید فرآورده از گندم، باعث شده تا سالانه تولید و نیاز گندم افزایش پیدا کند. گندم دارای فواید و مواد مغذی زیاد و سرشار از فیبر است. گندم از دسته گیاهان تک لپه ای و گلدار است. گندم نیز همانند بسیاری از دیگر گیاهان در معرض خطر انواع بیماری های گندم میباشد. بیماری های گندم بسیار زیاد هستند و تنها به چند مورد محدود نمی شوند. میخواهم چند مورد از مهم ترین بیماری های گندم که امروزه درگیر آنها هستیم را برایتان نام ببرم و توضیح مختصر در رابطه با بیماری های گندم بدهم.

مرور کلی بر بیماری های شایع گندم و راه های مبارزه با آن :

زنگ گندم

زنگ گندم را میتوان شایع ترین بیماری گندم دانست.زنگ گندم ۳ نوع کلی دارید: زنگ نواری یا زنگ زرد، زنگ برگ یا زنگ قهوه ای و زنگ ساقه یا همان زنگ سیاه. زنگ زرد یا همان زنگ نواری بیشتری بیماری برای گندم در کشور ما ایران را در بر میگیرد.

زنگ نواری یا زنگ زرد

عامل هر ۳ نوع زنگ گندم، قارچ ها هستند. البته نوع قارچ مبتلا کننده ی گندم در ۳ نوع بیماری زنگ متفاوت است. همانطور که اطلاع دارید قارچ ها توسط هاگ زایی تولید مثل میکنند. هاگ ها توسط باد جابجا می شوند و گیاهان را آلوده میکنند. زنگ زرد یا نواری از نوعی قارچ به وجود میاید. هاگ های این قارچ توسط باد جابجا می شوند و گندم ها را آلوده میکنند. البته شرایطی برای زندگی و. تکثیر هاگ ها وجود دارد مانند : وجود رطوبت در هوا یا خاک، دمای بین ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد. اگر هاگ ها در دمایی بین ۱۵ تا ۲۲ درجه سانتی گراد قرار گیرند، تکثیر می شوند و زنگ قهوه ای را به وجود می آورند. این نوع زنگ بیشتر در گندم های دیر کشت مشاهده میشود.

زنگ سیاه یا زنگ ساقه

عامل پیدایش و انتقال این بیماری گندم نیز قارچ ها هستند. این نوع قارچ به دمای بالاتری نسبت به ۲ نوع قارچ قبلی نیازمند است. دمای رشد و تکثیر این نوع قارچ حدودا ۲۶ درجه سانتی گراد می باشد. البته این نوع قارچ محدودیت دمایی نیز دارد. مثلا در دمای زیر ۱۵ درجه یا بالای ۴۰ درجه قابلیت زندگی ندارد. روش های کنترل و مبارزه با بیماری زنگ گندم: از روش هایی از قبیل استفاده از واریته های مقاوم، متحمل یا نیمه مقاوم، تراکم مناسب بوته، زمان کاشت مناسب، استفاده از کود سرک به مقدار مناسب و استفاده از کود پتاس، مبارزه شیمیایی با استفاده سموم می توان به مبارزه با این بیماری گندم پرداخت.

سیاهک ها

از دیگر مشکلات یا بیماری های شایع گندم ها میتوان به بیماری سیاهک ها اشاره کرد. بیماری سیاهک گندم انواع و اقسام گوناگونی دارد : سیاهک پنهان معمولی ، پنهان پاکوتاه ، آشکار و برگی. بیماری های سیاهک گندم توسط ۶ نوع قارچ به وجود می آیند. در ۲ قرن اخیر مطالعات گسترده ای در رابطه با این بیماری گندم ها انجام شده است چون خسارات زیادی از نظر کیفی و کمیتی به گندم ها وارد میکند. در ادامه به انواع بیماری سیاهک اشاره خواهم کرد و توضیح خواهم داد.

سیاهک پنهان معمولی

یکی از بیماریهای مهم گندم که توسط ۲ نوع قارچ سمی ایجاد میشود، بیماری سیاهک پنهان معمولی میباشد. گفتیم که عامل این بیماری ۲ نوع قارچ میباشد. این ۲ نوع قارچ حاوی دانه هاییست که پر شده از محتویات سمی است. این نوع قارچ باعث به وجود امدن بویی ناخوشایند در مزرعه گندم خواهد شد. البته راه های زیادی در جهت مبارزه با این نوع بیماری گندم وجود دارد مانند : استفاده از ارقام مقاوم و ضد عفونی بذر و استفاده از سموم.

سیاهک پنهان پاکوتاه

یکی از خطرناک ترین نوع سیاهک ها و یکی از مهمترین دشمنان گندم سیاهک پنهان پاکوتاه میباشد. دلیل خطرناک بودن این نوع قارچ و بیماری سیاهک این است که اصلا محدودیت دمایی ندارد و از دماهای ۳ درجه یا ۸ چ درجه سانتی گراد امکان رشد این قارچ وجود دارد. در صورت فشرده شدن محتویات قارچی باعث بوی ناخوشایندی می شود. استفاده از ارقام مقاوم بهترین روش جهت کنترل این بیماری است. شخم عمیق و ضد عفونی بذر با استفاده از سموم روش های دیگر مبارزه با این بیماری هستند.

سیاهک های آشکار

بیماری سیاهک آشکار توسط قارچی به وجود میآید که خصوصا مربوط به گندم است. این نوع قارچ در دمای متعادل بیا ۱۶ تا ۲۲ درجه سانتی گراد رشد میکند. محل جوانه زدن این نوع قارچ بر روی گلچه ی گندم است. سپس یک هفته بعد از گلدهی تخمدان نسبت به آلودگی مقاوم خواهد شد. البته زیاد نگران این بیماری گندم نباشید زیرا با ضد عفونی بذر با استفاده از سموم می توان از این بیماری جلوگیری کرد.